სიახლეები
ჩვენ (1+3)-განზომილებიან სამყაროში დროითი განზომილების თვისებები შესაძლოა უკავშირდებოდეს თერმოდინამიკის მეორე კანონს: დროს აქვს ერთადრეთი მიმართულება ვინაიდან სამყაროში ენტროპია მხოლოდ იზრდება. ჟურნალში Eur. Phys. Lett. გამოქვეყნებულ სტატიში გამოთქმულია ვარაუდი, რომ თერმოდინამიკის მეორე კანონით ასევე შეიძლება აიხსნას თუ რატომ არსებობს 3 სივრცითი განზომილება. ავტორების აზრით 3-განზომილებიან სამყაროს განაპირობებს თერმოდინამიკური სიდიდე - ჰელმჰოლცის თავისუფალი ენერგიის სიმკვრივე. გამოსხივების დომინირების ეპოქაში ეს სიმკვრივე იქცეოდა როგორც წნევა მთელ სივრცზე, რომელიც განისაზღვრება სამყაროს ტემპერატურით და სივრცითი განზომილებების რაოდენობით. დიდი აფეთქებიდა ცოტა ხნის შემდეგ სამყაროს გაციებასთან ერთად ჰელმჰოლცის სიმკვრივემ მიაღწია თავის მაქსიმუმს გარკვეულ მაღალ ტემპერატურაზე, რომლის დროსაც სივრცითი განზომილება იყო დაახლოებით სამი. ამის შემდეგ აღარ მომხდარა სხვა განზომილებიან სივრცეში გადასვლა, რადგან ამას კრძალავს თერმოდინამიკის მეორე კანონი. კერძოდ, გადასვლა შესაძლებელია მხოლოდ კრიტიკულზე მაღალ ტემპერატურაზე, ხოლო სამყარო მუდმივად ცივდება და მისი ტემპერატურა გაცილებით ნაკლები ხდება კრიტიკულზე. ეს პროცესი ანალოგიურია ფაზური გადასვლებისა რაიმე გარემოში, რომლებიც მიმდინარეობს მხოლოდ გარკვეულ ტემპერატურებზე.
ახალი თეორია არ გამორიცხავს მაღალ განზომილებების არსებობას დიდი აფეთქებიდან სამყაროს კრიტიკულ ტემპერატურამდე გაციებამდე. ამავდროულად შეიძლება აიხსნას თუ რატომ მოხდა დამატებით განზომილებების კოლაფსი, ან რატომ დარჩა მათი ზომა პატარა, როცა ჩვეულებრივმა სამმა განზომილებამ განაგრძო ზრდა ხილული სამყაროს ზომებამდე.
მარცხენა ნახაზზე ნაჩვენებია, რომ ჰელმჰოლცის თავისუფალი ენერგიის სიმკვრივე f აღწევს მაქიმალურ მნიშვნელობას, T* = 0.93 Tp-ზე (სადაც Tp პლანკის ტემპერატურაა) მაშინ, როცა სივრცის განზომილებაა 3 (s და u შესაბამისად ენტროპიის და შინაგანი ენერგიის სიმკვრივეებია).
მარჯვენა ნახაზზე უწყვეტი ხაზებით აღნიშნულია იზოთერმული პროცესები, ხოლო წყვეტილი ხაზით ამ მრუდების კრიტიკული წერტილები. უდიდესი ექსტრემალური წერტილი შეესაბამება T = T* იზოთერმს. სივრცითი განზომილების ცვლილება არ ხდება როცა T < T*.
