დედამიწაზე პოლარულ ციალს იწვევს გეომაგნიტურ ზონაში შემოჭრილი მაღალი ენერგიის ნაწილაკები, ძირითადად ელექტრონები. პროტონებსაც შეუძლიათ ავრორას შექმნა, თუმცა მათ მიერ შექმნილი ავრორა სინათლის დაბალი ინტენსივობის გამო შეუიარაღებელი თვალისათვის შეუმჩნეველია.

მზის ქარის დამუხტული ნაწილაკები მოძრაობენ დედამიწის მაგნიტური წირების გასწვრივ ჩრდილოეთ ან სამხრეთ პოლუსის მიმართულებით, სადაც მაგნიტური წირები "ამოდის" დედამიწის ზედაპირიდან. რაც უფრო უახლოვდებიან ეს ნაწილაკები დედამიწის ზედაპირს ატმოსფეროს სიმკვრივის ზრდის გამო იზრდება დაჯახებათა რიცხვი ატმოსფეროს შემადგენელ ატომებთან. შეჯახების შედეგად ატმოსფეროს ატომები შემოჭრილ ნაწილაკებს ართმევენ ენერგიის ნაწილს და გადადიან „აღგზნებულ მდგომარეობაში“. ხოლო აღგზნებულიდან ნორმალურ მდგომარეობაში დაბრუნებისას ისინი გამოასხივებენ ფოტონებს, ანუ ანათებენ.

ატმოსფეროს შედგენილობა, სიმკვრივე და დედამიწიდან დაშორება განსაზღვრავს პოლარული გამოსხივების ფერს. როდესაც ატომი უბრუნდება ნორმალურ მდგომარეობას მის მიერ გამოსხივებული სინათლის სიხშირე დამოკიდებულია ატომის ტიპზე და აღგზნების ენერგიაზე. ატმოსფეროს მაღალ ფენებში, სადაც ავრორა ჩნდება, მოლეკულურ აზოტთან და ჟანგბადთან ერთად გვხვდება ატომური ჟანგბადი. აქ ნაწილაკების ენერგია იმდენად დიდი, რომ ისინი მომენტალურად ხლეჩენ ჟანგბადის და აზოტის მოლეკულებს. და გამოსხივდება ამ ატომების შესაბამისი ფერის სინათლე. ჟანგბადისთვის ესაა მწვანე და წითელი, აზოტისთვის ლურჯი. პოლარული ციალის ფერი არის ყველა ამ ფერის ნარევია, ხოლო კიდეებში გასდევს იისფერი, რომელიც არის წითლის და ლურჯის ნარევი.

ატომის აღგზნებიდან სინათლის გამოსხივებამდე გარკვეული დრო გადის. ჟანგბადის მწვანე სინათლისათვის ესაა 3/4 წამი, ხოლო წითელი სინათლისათვის 2 წამი. თუ ამ დროის განმავლობაში აღგზნებულ მდგომარეობაში მყოფი ატომი შეეჯახება სხვა ატომს მაშინ ენერგია გადანაწილდება და არ ხდება ფოტონების გამოსხივება. ამის გამო ატმოსფეროს ზედა ფენებში, სადაც ჰაერი გაუხშოებულია და შეჯახებები ნაკლებია, ჟანგბადის წითელი ფერი დომინირებს, ხოლო 100 კილომეტრის დაბლა დიდი სიმკვრივის გამო აღარც მწვანე ციალი გვხვდება.

რა თქმა უნდა ავრორას წარმოქმნის სიმაღლე დამოკიდებულია შემოსული ნაწილაკების ენერგიაზეც: რაც უფრო დიდია ენერგია მით უფრო დაბალ ფენებში ჩნდება ციალი, ხანდახან 600 კილომეტრის სიმაღლეზეც კი.

მიუხედავად იმისა რომ პოლარული ციალი უწყვეტად მიმდინარეობს, თვალისათვის შესამჩნევი ის მხოლოდა მზის აქტიურობის პერიოდშია, როდესაც დედამიწის ატმოსფეროში ძლიერი მაგნიტური ქარიშხლები მძვინვარებს. მზეზე დაკვირვებები საშუალებას იძლევა ქარიშხლები 2-3 დღით ადრე ვიწინასწარმეტყველოთ, სწორედ ეს დრო სჭირდება მზის ქარის ნაწილაკებს დედამიწამდე მისაღწევად. ავრორაზე დაკვირვებას ხელს უშლის ღრუბლები და ნათელი ღამეები. ამიტომ პოლარული ციალი ნახევარი წელი ჩრდილოეთ პოლუსის და ნახევარი წელი სამხრეთ პოლუსის მახლობლად არის შესამჩნევი.

საუკეთესო ადგილები პოლარულ ციალზე დასაკვირვებლად არის ალასკა, კანადა და სკანდინავია. თუმცა 1856 წლის მზის ძლიერი აქტიურობის პერიოდში მეხიკოდანაც კი იყო შესაძლებელი ციალზე დაკვირვება. ბევრი მკვლევარის აზრით ციალს თან უნდა სდევს სპეციფიკური ხმა, თუმცა დღეს არ არსებობს ამ ფატის არცერთი მეცნიერულად დადასტურებელი საბუთი.

უნდა ვიცოდეთ ისიც რომ ავრორა მხოლოდ დედამიწაზე არ ხდება. ციალის წარმოქმნისათვის საკმარისია პლანეტას გააჩნდეს მაგნიტური ველი და ატმოსფერო, ამასთანავე მასთან უნდა აღწევდნენ მზისაგან გატყორცნილი დამუხტული ნაწილაკები. დღეისათვის მზის სისტემაში პოლარული ციალი დამზერილია დედამიწაზე, სატურნზე და იუპიტერზე. ამ პლანეტების გეოგრაფიული და მაგნიტური პოლუსები ახლოსაა ერთმანეთთან, რის გამოც ციალი დაიკვირდება პოლუსებთან და მათ აქვთ ოვალური ფორმა. ნეპტუნისა და ურანის მაგნიტური პოლუსები არ ემთხვევა გეოგრაფიულს და ამის გამო მათი ავრორა მდებარეობს ეკვადორის მიდამოში და საკმაოდ დამახინჯებული ფორმისაა.

 



სასარგებლო ბმულები:
http://www.youtub...BWPCvdv8Bk
http://www.aurora...

გამოყენებული რესურსები:
http://odin.gi.al...Q/#planets
http://en.wikiped...astronomy)